‘Prosperity Without Growth’, Tim Jackson

Θυμάμαι πολύ καλά αν και πέρασαν από τότε 27 χρόνια ένα κομμάτι από το βιβλίο του Λευτέρη Σταυριανού ‘Ιστορία του Ανθρώπινου Γένους’ (το πρώτο μάλλον σχολικό βιβλίο που πολεμήθηκε τόσο γιατί έγραφε τόσο ανοιχτά για την δαρβινική εξέλιξη και που αν εξαιρούσες τα πολλά σφάλματα και λάθη της μετάφρασής του θα αποτελούσε μάλλον το καλύτερο σχολικό βιβλίο που είχαμε τότε) να μιλά ανοιχτά ενάντια στον καταναλωτισμού του σύγχρονου ανθρώπου, να αναφέρεται στην περίεργη συσχέτισης ευτυχίας και κατανάλωσης και ουσιαστικά να προσπαθεί με έναν πολύ ριζοσπαστικό τρόπο να πει σε μας τα 15χρονα τότε παιδιά να πάψουμε να ορίζουμε την ζωή μας πάνω στην συνεχόμενη απόκτση αγαθών μα να ασχοληθούμε με άλλες αξίες (η σημερινή κρίση είναι απλά η απόδειξη πως ό,τι μαθαίνουμε στο σχολείο είναι απλά άχρηστη γνώση που δεν μπαίνει ποτέ σε πράξη).

Την ίδια περίπου εποχή ο Fridjof Kapra (of Tao and Physics fame) γράφει την ‘Κρισιμη Καμπή’ η οποία μεταφράζεται στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Ωρόρα. Το βιβλίο μιλά για το φυσικό breakdown του σύγχρονου πολιτισμού που οφείλεται, σύμφωνα με το βιβλίο, όχι μόνο στα περιορισμένα αγαθά του πλανήτη, μα και στην λανθασμένη αντίληψη του κόσμου στο πλαίσιο ένός μηχανιστικού / καρτεσιανού μοντέλου το οποίο φυσικά εκφράζεται μέσα από την φιλοσοφία της λειτουργία τους καπιταλισμού.

Τριάντα χρόνια μετά αν και το πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε πλέον είναι εντελώς διαφορετικό, αυτά που τότε εμφανίζονταν σαν λωλές προφητείες φαίνονται να είναι μια ωμή πραγματικότητα. Το Prosperity Without Growth είναι ένα βιβλίο γι αυτήν την πραγματικότητα που προσπαθεί να θέσει κάποιες αρχές για μια αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο με τον οποίο συνδέουμε την ανάπτυξη με την ευημερία στο πλαίσιο πάντα του οικονομικού μοντέλου που ακολουθούμε.

Το κυριότερο στοίχημα στο βιβλίο – πέρα από την βέλτιστη χρήση των οικονομικών μας πόρων και διαδικασιών – είναι αν θα μπορέσει να αλλάξει το state of mind των ανθρώπων, πέρα από τον άπλετο καταναλωτισμό, πέρα από την έννοια του ‘πλουτισμού’ και να περάσει στην αλλαγή των αξιών που ορίζουν την ευημερία μας σε συνδυασμό με νέες μεθόδους οικολογικής ανάπτυξης (βλέπε την μισητή στην Ελλάδα φράση ‘Πράσινη Ανάπτυξη’).

Οικονομολόγος δεν είμαι, μα φοβάμαι πως τμήματα του βιβλίου μου ακούστηκαν απόλυτα ουτοπικά υπο το πρίσμα της κατάρρευσης του ‘πυραμιδικού’ μοντέλου πλουτισμού και της έντονης φτώχειας και υπ-ανάπτυξης που υπάρχει στα 2/3 του κόσμου. Όμως, ακόμα και σαν απλή κινητήρια δύναμη σκέψης το βιβλίο είναι μια χρήσιμη υπενθύμιση για το γεγονός ότι βρισκόμαστε – σίγουρα πλέον – σε μια κρίσιμη καμπή, και πως ο κόσμος μας δεν μπορεί να είναι ίδιος με αυτόν που γνωρίζαμε τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό και δε θα πρέπει να αγκιστρωνόμαστε στις ευτελείς αξίες και στον καταναλωτισμό του παρελθόντος μα να ξεκινήσουμε να βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά. Οι αλλαγές είναι πάντα δύσκολες, όμως όταν έχουμε πάρει λάθος δρόμο είναι τελικά μάλλον ευχάριστες, παρά την κούραση που θα μας ξαναβάλει στην σωστή κατεύθυνση. Φτάνει πάντα να μην ανήκουμε στο τμήμα των άσχημων ΄στατιστικών’…